Giới thiệu:
Truyện kể về cuộc đời của Tnú, một người con kiên cường của dân làng Xô Man, Tây Nguyên qua lời kể trầm hùng của cụ Mết. Tnú vốn là một đứa con mồ côi được dân làng Xô Man che chở, nuôi lớn và trưởng thành. Ngay từ nhỏ Tnú đã tỏ ra gan gốc, dũng cảm lạ thường.
Tnú tuy học chữ rất chậm nhưng lại rất sáng dạ trong hoạt động giao liên, trong khi hoạt động Tnú bị địch bắt, bị tra tấn dã man nhưng Tnú vẫn giữ một lòng trung thành với Đảng, với cách mạng. Sau khi ra tù, Tnú cưới Mai làm vợ, khi mới sinh được đứa con trai thì một sự việc đau lòng xảy ra. Bọn thằng Dục đã bắt mẹ con Mai để dụ Tnú ra đầu hàng nhưng Tnú không xuất hiện, chúng đã đánh đập dã man mẹ con Mai. Lòng căm thù trào dâng, Tnú xông ra cứu mẹ con Mai nhưng mẹ con Mai đã chết, Tnú bị bắt và bị đốt mười đầu ngón tay. Cụ Mết đã lãnh đạo dân làng Xô Man vùng dậy chém giết kẻ thù, giải thoát cho Tnú. Cũng từ đó dân làng Xô Man đã đứng dậy cầm giáo mác để bảo vệ buông làng của mình, còn Tnú thì tham gia lực lượng vũ trang.
Câu chuyện về Tnú và dân làng Xô Man là câu chuyện phản ánh sự vùng dậy mãnh liệt của nhân dân Tây Nguyên trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước.
Dít hỏi bình thản:
- Chết chớ?
- Chết rồi.
- Nhưng có đúng thằng Dục không?
- Đúng chớ… Chúng nó đứa nào cũng là thằng Dục.
Cụ Mết cũng đứng dậy, cụ lại đặt bàn tay nặng như sắt lên vai Tnú:
- Được! Hà hà…
Theo tiếng cười của ông cụ, tiếng cười nói xôn xao lại rộn cả căn nhà nhỏ.
Đại bác từ đồn giặc bắn vào rừng xà nu ngoài con nước lớn, nhưng chẳng ai nghe thấy, tiếng nói át cả tiếng súng.
Tnú lại ra đi. Cụ Mết và Dít đưa anh ra đến rừng xà nu gần con nước lớn. Trận đại bác đêm qua đã đánh ngã bốn năm cây xà nu to. Nhựa ứa ra ở những vết thương đang đọng lại, lóng lánh nắng hè. Quanh đó vô số những cây con đang mọc lên. Có những cây mới nhú khỏi mặt đất, nhọn hoắt như những mũi lê.
Ba người đứng ở đấy nhìn ra xa. Đến hút tầm mắt cũng không thấy gì ngoài những rừng xà nu nối tiếp chạy đến chân trời.
Tây Nguyên 1965
____________HẾT___________
* Một số chú thích:
- Nguyễn Trung Thành là một bút danh khác của nhà văn Nguyên Ngọc.
- Xà nu: một loại cây tương tự như cây thông mọc rất nhiều ở Công-tum, nhựa và gỗ xà nu đều rất quý.
- Pomchu: có nơi gọi là cây chuối nước, củ có nhiều bột.
- Strá: tên một dân tộc ở Công-tum.
- Nhà ưng: nhà họp chung của làng.
- Tút-se: cartouchère là bao đạn.
