Giới thiệu:
Truyện kể về cuộc đời của Tnú, một người con kiên cường của dân làng Xô Man, Tây Nguyên qua lời kể trầm hùng của cụ Mết. Tnú vốn là một đứa con mồ côi được dân làng Xô Man che chở, nuôi lớn và trưởng thành. Ngay từ nhỏ Tnú đã tỏ ra gan gốc, dũng cảm lạ thường.
Tnú tuy học chữ rất chậm nhưng lại rất sáng dạ trong hoạt động giao liên, trong khi hoạt động Tnú bị địch bắt, bị tra tấn dã man nhưng Tnú vẫn giữ một lòng trung thành với Đảng, với cách mạng. Sau khi ra tù, Tnú cưới Mai làm vợ, khi mới sinh được đứa con trai thì một sự việc đau lòng xảy ra. Bọn thằng Dục đã bắt mẹ con Mai để dụ Tnú ra đầu hàng nhưng Tnú không xuất hiện, chúng đã đánh đập dã man mẹ con Mai. Lòng căm thù trào dâng, Tnú xông ra cứu mẹ con Mai nhưng mẹ con Mai đã chết, Tnú bị bắt và bị đốt mười đầu ngón tay. Cụ Mết đã lãnh đạo dân làng Xô Man vùng dậy chém giết kẻ thù, giải thoát cho Tnú. Cũng từ đó dân làng Xô Man đã đứng dậy cầm giáo mác để bảo vệ buông làng của mình, còn Tnú thì tham gia lực lượng vũ trang.
Câu chuyện về Tnú và dân làng Xô Man là câu chuyện phản ánh sự vùng dậy mãnh liệt của nhân dân Tây Nguyên trong thời kỳ chống Mỹ cứu nước.
Thằng Dục không giết Tnú ngay. Nó đốt một đống lửa lớn ở nhà ưng, lùa tất cả dân làng tới, cởi trói cho Tnú, rồi nói với mọi người:
- Nghe nói chúng mày đã mài rựa, mài giáo cả rồi phải không? Được, đứa nào muốn cầm rựa, cầm giáo thì coi bàn tay thằng Tnú đây.
Nó hất hàm ra hiệu cho thằng lính to béo nhất. Chúng nó đã chuẩn bị sẵn cả. Thằng lính mở tút-se, lấy ra một chùm giẻ. Giẻ đã tẩm dầu xà-nu. Nó quấn lên mười đầu ngón tay Tnú. Rồi nó cầm lấy một cây nứa. Nhưng thằng Dục bảo:
- Để nó cho tau!
Nó giật lấy cây nứa.
Tnú không kêu lên một tiếng nào. Anh trợn mắt nhìn thằng Dục. Nó cười sằng sặc. Nó dí cây lửa lại sát mặt anh:
- Coi kỹ cái mặt thằng cộng sản muốn cầm vũ khí này xem sao nào. Số kiếp chúng mày không phải số kiếp giáo mác. Bỏ cái mộng cầm giáo mác đi, nghe không?
Một ngón tay Tnú bốc cháy. Hai ngón, ba ngón. Không có gì đượm bằng nhựa xà nu. Lửa bắt rất nhanh. Mười ngón tay đã thành mười ngọn đuốc.
Tnú nhắm mắt lại, rồi mở mắt ra, trừng trừng.
Trời ơi! Cha mẹ ơi! Anh không cảm thấy lửa ở mười đầu ngón tay nữa. Anh nghe lửa cháy ở trong lồng ngực, cháy ở bụng. Máu anh mặn chát ở đầu lưỡi. Răng anh đã cắn nát môi anh rồi. Anh không kêu rên. Anh Quyết nói: “Người cộng sản không thèm kêu van…” Tnú không thèm, không thèm kêu van. Nhưng trời ơi! Cháy, cháy cả ruột đây rồi! Anh Quyết ơi! Không, Tnú sẽ không kêu! Không!
Tiếng cười giần giật của thằng Dục. Các cụ già chồm dậy, bọn lính gạt ra. Tiếng kêu ré của đồng bào. Tiếng chân ai rầm rập quanh nhà ưng. Ai thế?
Tnú thét lên một tiếng. Chỉ một tiếng thôi. Nhưng tiếng thét của anh bỗng vang dội thành nhiều tiếng thét dữ dội hơn. Tiếng “giết”! Tiếng chân người đạp lên trên sàn nhà ưng ào ào. Tiếng bọn lính kêu thất thanh. Tiếng cụ Mết ồ ồ: “Chém! Chém hết!” Cụ Mết, đúng rồi, cụ Mết, đã đứng đấy, lưỡi mác dài trong tay. Thằng Dục nằm dưới lưỡi mác của cụ Mết. Và thanh niên, tất cả thanh niên trong làng, mỗi người một cây rựa sáng loáng, những cây rựa mài bằng đá Tnú mang từ đỉnh núi Ngọc Linh về…
Tiếng anh Prôi nói, trầm tĩnh:
- Tnú! Tnú! Tỉnh dậy chưa? Đây này, chúng tôi giết hết rồi. Cả mười đứa, đây này! Bằng giáo, bằng mác. Đây này!
Lửa đã tắt trên mười đầu ngón tay Tnú. Nhưng đống lửa xà nu lớn giữa nhà vẫn đỏ, xác mười tên lính giặc ngổn ngang quanh đống lửa đỏ.
