Giới thiệu:
Vỡ Đê (1936), là một tiểu thuyết phản ánh hiện thực trên một phạm vi khá rộng, từ thành thị đến nông thôn, song tập trung lên án những chính sách, thủ đoạn thống trị của bọn thực dân, quan lại đã đẩy người nông dân vào tình cảnh đói rét cơ cực…
Tác phẩm hiện thực phê phán của Vũ Trọng Phụng đã cho người đọc thấy lại những ngày tăm tối của dân tộc ta dưới ách thống trị của thực dân phong kiến trong giai đoạn trước 1945. Nhà văn đã ca tụng những người cộng sản trong toà báo Lao động thời mặt trận bình dân, những người ngang tàng coi nhà tù là một cái trường đào tạo nên những tay chiến sĩ của cái phần nhân loại bị bóc lột đề chiến đấu với bọn có ở hai vai của mình những cánh tay lao động của người khác.
Cô Tuất ngơ ngác một lúc rồi hỏi:
- Cậu Phú đấy à! Về từ lúc nào thế?
- Ở nhà có ai việc gì không chị? Đẻ đâu? Cháu đâu?
- Ở cả nhà chứ đâu!
- Thôi thế tôi mừng. Rõ phúc đức! Chị đi đâu về thế? Tôi sang bè ấy liệu có được không hay chìm?
- Được! Ba người ngồi cũng không sao.
Phú bèn quay lại người lái đò:
- Thôi thế tôi sang bè kia, ông trở ra một mình nhé? Cảm ơn ông nhé!
- Không dám!
Khi bước sang bè chuối với chị rồi, Phú còn đứng nghênh ngang chỉ trỏ cho bác lái đò:
- À này, tôi mách đây này! Trước khi đi ra khỏi làng này, ông cứ trông ngón tay trỏ tôi đây mà cho thuyền đi thẳng, qua hai cái ao rồi đến một vườn cau thì ông hỏi ông lý trưởng xem ông ta có lên đường cái quan không thì may ra chuyến về của ông cũng có tiền đấy.
Người lái đò cảm ơn và theo lời Phú, cho thuyền tiến phía có bóng cau. Tuất không chở vội, đăm đăm hỏi:
- Thế cậu ra sao? Được quan tha đấy à? Thế là yên chuyện chứ? Gớm, nghe ông lý nói thì sợ quá!
- Đẻ có biết không?
- Không, tôi giấu đẻ rồi. Thế được tha hẳn chưa?
- Chưa thì sao lại về được đây mà lại còn phải hỏi!
Phú gắt với chị như vậy chính là vì muốn chị mình được yên tâm. Rồi chàng giật lấy mảnh gỗ. Trong khi cái bè trôi phăng phăng chàng lại hỏi:
- Vay gạo nhà ai thế?
- Nhà ông chánh Mận.
Đến đây, Phú ngừng tay khuấy nước, trợn mắt vì bất bình:
- Lại vay ông chánh Mận!
Nhưng Tuất thản nhiên mà rằng:
- Lúc cùng, biết làm thế nào? Cả làng này vay chứ gì mình mà thôi!
Đến nhà. Cái bè chuối vào sân, lướt đến chỗ mái gianh. Thì ra nhà đã phá một góc mái gianh ra làm cửa. Trông thấy mẹ, Phú reo lên:
- Đẻ ơi đẻ! Con về được đây rồi!
Lúc ấy cụ Cử đương thổi lửa cho nồi khoai sọ kê trên ba hòn gạch ở một cái bếp đất thô. Cụ bưng mặt, nức nở khóc:
- Sao mày không chết ngay ở đê đi có được không?
Chẳng để ý, Phú lại nói:
- Thôi, thấy người nhà còn nguyên vẹn thế này là mừng rồi!
Rồi chàng nhìn vào trong nhà. Cái giường gióng tre, mấy tấm phản buộc liền vào cái hòm chân thành một thứ sàn khá vững chãi. Một con mèo ở một xó. Một lồng gà ở một xó khác. Nước dâng lưng chừng nhà, muốn vào ắt phải cúi khom lưng... ở hay! Cái gì thế kia? Thằng cu Hiền. Thằng cu Hiền ôm cột, không, hai tay và hai chân bị trói vào cột, cái đít trên một cái tã! ỞPhú nhìn Tuất thì cô này vội cắt nghĩa:
- Tôi đi, không trói nó thế thì đẻ không bao giờ luộc xong nồi khoai.
