Giới thiệu:
Vỡ Đê (1936), là một tiểu thuyết phản ánh hiện thực trên một phạm vi khá rộng, từ thành thị đến nông thôn, song tập trung lên án những chính sách, thủ đoạn thống trị của bọn thực dân, quan lại đã đẩy người nông dân vào tình cảnh đói rét cơ cực…
Tác phẩm hiện thực phê phán của Vũ Trọng Phụng đã cho người đọc thấy lại những ngày tăm tối của dân tộc ta dưới ách thống trị của thực dân phong kiến trong giai đoạn trước 1945. Nhà văn đã ca tụng những người cộng sản trong toà báo Lao động thời mặt trận bình dân, những người ngang tàng coi nhà tù là một cái trường đào tạo nên những tay chiến sĩ của cái phần nhân loại bị bóc lột đề chiến đấu với bọn có ở hai vai của mình những cánh tay lao động của người khác.
Cô Tuất về, với đống quần áo và đứa bé con trần truồng đeo sau lưng, Phú hỏi:
- Chị đã tắm cho cháu rồi? Bé ơi, ra đây với cậu.
Cô Tuất vừa đi vào nhà vừa nói:
- Ấy ông thủ ông ấy nhắn rằng cậu đọc báo xong chưa thì cho ông ấy mượn đấy.
- Đã xong đâu, tôi vừa mượn được có một lát.
Phú lại tìm tòi trong trang báo và nét mặt lộ đầy những vẻ sung sướng khi thấy bài phỏng vấn quan tổng trưởng Moutet của bà André Viollia. Chàng miệt mài như người ta đọc thư của nhân tình. Bỗng ngoài ngõ có tiếng hỏi:
- Bác Phú ơi, nhật trình có gì lạ không?
Phú vẫn cúi xuống tờ báo mà đáp:
- Ông vào chơi! Thú vị lắm ông ạ, quan toàn quyền và quan thống sứ cũng định xin đại xá cho hết thảy chính trị phạm. Thật là một tin mừng không ai ngờ.
Ông thủ quỹ, một người đứng tuổi, vẻ mặt tỏ ra là chỉ có nho học, tất tưởi bước nhanh vào, hỏi dồn:
- Đâu? Đâu?
Phú giơ tờ báo ra, nói:
- Đây này!
Ông thủ đọc ba phút rồi ngơ ngác như bị mất cắp:
- Lạ nhỉ! Tôi không ngờ đấy!
Phú đứng lên nhường ghế, nói một cách kiêu ngạo:
- Tôi vẫn bảo ông cứ nên tin vững ở nội các Bình Dân kia mà.
- À, đây là ảnh quan tổng trưởng mới!
- Phải, từ khi đảng Xã hội còn kém thế, quan tổng trưởng lúc ấy chỉ mới là một ông nghị, cũng đã nhiều lần lên diễn đàn cãi cho Đông Dương. Chúng ta có hy vọng nhiều lắm.
- Bác đã thưa chuyện cho cụ Cử nhà rõ tin rằng...
- Chưa, để đích xác hơn đã. Tôi sợ anh tôi không được về hẳn, hoặc là chỉ được giảm hạn thì đẻ tôi lại buồn thêm. Ông thủ châu đầu xuống tờ báo, chăm chú đọc, Phú vào nhà lấy thêm cái ghế mây nữa ra sân. Giữa lúc ấy, ngoài ngõ có tiếng người:
- Thủ quỹ trong này đây phỏng?
- À, kìa ông lý! Ông lên quan về có việc gì lạ đấy không?
Ông lý vào, lắc đầu, thất vọng:
- Nguy lắm! Nước lên to lắm. Quan sở tại đòi riêng làng nhà phải có ít ra là năm chục phu đi tạp dịch.
Ông thủ nói:
- Năm chục thì đào đâu ra? Làng ta còn bao nhiêu bạch đinh? Chả nhẽ có chân tư vấn cũng phải đi hộ đê.
Ông lý cau có:
- Thế mới rầy rà! Lại còn bao nhiêu người vắng mặt là khác! Quan bảo đứa nào đi vắng thì đã có vợ con chúng nó thay! Cậu Phú ạ, việc quan tôi cứ phép công tôi làm, âu là ai không có chân tư văn tôi bắt đi ráo cả một lượt vậy.
Phú cười khanh khách:
- Thôi thế thì tôi phải đi rồi!
- Chứ gì! Tôi chẳng nể ai cả, vì nếu thiên tư thì không xong.
